بررسی مورفومتریک کنه سخت ‏hyalomma anatolicum‏ جنس نر ‏جمع آوری شده از غرب ایران

کنه های بالاخانواده ‏ixodoidea‏ و به خصوص اعضای دو خانواده مهم ‏ixodidae‏ و ‏argasidae‏ (کنه های ‏سخت و نرم)، ناقلین کارآمد عوامل بیماری زای مهم حیوانی و انسانی می باشند. در این میان کنه های سخت جنس ‏hyalomma‏ علاوه بر اهمیت فوق، از نظر تاکسونومی و تشخیص همواره مورد بحث بوده اند. یکی از این گونه ها ‏hyalomma anatolicum‏ است که درفون هیالوماهای کشور ما نیز وجود دارد و دارای فراوان ترین پراکنش می-‏باشد. این گونه به لحاظ انتقال اجرام عفونی دامی مانند تیلریوز و انسانی به خصوص ویروس تب خونریزی دهنده ‏کنگو کریمه، همچنین کم خونی، ایجاد حساسیت و تحریک دام و در نهایت کاهش تولید شیر و گوشت دارای ‏اهمیت فوق العاده ای از نظر دامپزشکی، پزشکی و اقتصادی می باشد. ‏ با وجود اهمیت زیاد این گونه،اما هنوز مطالعات دقیقی در مورد بیولوژی، اکولوژی، سیستماتیک مولکولی و حتی ‏مورفولوژیک این گونه انجام نشده است. مطالعات ‏delpy‏ در دهه های 20 و 30 ه.ش. مربوط گونه های معدودی ‏می باشد که هنوز هم جای مطالعه بیشتر دارد، به علاوه وی عمدتاً بر روی نتاج های آزمایشگاهی و نه کنه های ‏طبیعت مطالعه کرده است. ما کلید تشخیصی جامع و کاملی که تمام گونه های ایران را پوشش دهد، نداریم و ‏تشخیص بر مبنای کلید کشورهای همسایه است. کلید تشخیصی دلپی نیاز به بررسی مجدد دارد و کلیدهای ‏پراکنده دیگر، عملاً کاربردی نیستند، به علاوه موجودیت برخی گونه ها مانند هیالوما مارژیناتوم کمپلکس هنوز به ‏درستی مشخص نیست گذشته از آنکه هنوز بیولوژی و اکولوژی آن مشخص نشده است. اولین قدم در راه تهیه یک ‏کلید تشخیصی خوب، شناسایی ویژگی های مورفولوژیک یک گونه در سراسر محدوده ای است که می خواهیم برای ‏آن کلید داشته باشیم (که دلپی نیز بر روی آن تاکید داشت) و تشخیص صحیح زمانی میسر است که ما نمونه-‏های بسیاری از یک گونه را مطالعه و سپس اقدام به نوشتن کلید تشخیصی کنیم. این مطالعه ادعا دارد که اولین ‏قدم را در حل این مساله و با یکی از از مهمترین هیالوماهای ایران برداشته است.‏ در این تحقیق، که قسمتی از یک مطالعه وسیع تر است و تقریباً تمام کشور ایران را پوشش می دهد، نمونه های ‏هیالوما آناتولیکوم از پنج ناحیه جغرافیایی واقع در دو استان خوزستان و لرستان، جمع آوری شدند و صفات و ‏خصوصیات مورفولوژیک با اهمیت برای تشخیص این گونه و خصوصیات افتراقی با سایر گونه های نزدیک به آن، ‏مورد بررسی مورفومتریک قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل هفت صفت کمی، سه صفت کیفی و چهار صفت ‏نسبتی بودند که توسط استریومیکروسکوپ اندازه گیری شدند. داده های به دست آمده در بسته نرم افزاری ‏spss‏ ‏‏(‏ver-16‎‏) (تست آنوا و تی تست) تحلیل شدند و جداول مربوطه شد. در ادامه با استفاده از ‏drawing tube‏ از ‏اشکال متنوع این گونه در مناطق مورد مطالعه تصویر قلمی تهیه شد.‏ نتایج نشان می دهد که تمام صفات کمی مورد مطالعه در پنج ناحیه جغرافیایی با هم اختلاف معنی دار دارند. در ‏میان نسبت های کمی نیز به جز نسب طول شیار جانبی/طول اسکوتوم تمام صفات دیگر معنی دار شدند. آزمون ‏تی تست معنی داری برخی صفات کمی را در دو جامعه 1 (وجود صفت) و 2 (عدم وجود صفت) نشان داد.‏ تفسیر نتایج این مطالعه نشان می دهد که کنه سخت هیالوما آناتولیکوم در پنج ناحیه جغرافیایی دارای تنوع در ‏صفات مورفولوژیک است و تنها صفتی که ثابت بود، نسبت طول شیار جانبی/طول اسکوتوم می باشد. دامنه و میزان ‏تنوع کمی صفات مورفولوژیک هیالوما آناتولیکوم متضمن این واقعیت است که برای تشخیص صحیح و تهیه کلید ‏شناسایی این گونه، باید در نظر گرفته شوند.‏